GENERATIE I
30-04-2019
I Jan NN, geb.
vóór ca. 1565 (?), ovl. (?), tr. vóór ca. 1590 (?)
NN NN, geb. (?), ovl.
(?), dochter van … en …
Uit dit huwelijk is geboren:
Morre Jans, geb.
ca. 1590 (?), volgt II.
Jan. Veel meer dan dat hij deze voornaam heeft weten we niet
van hem. Door zijn zoon Morre Jans (Morre, de zoon van Jan) weten wij van zijn
bestaan.
Jan is geboren vóór ca. 1565, ruim honderd jaar voordat zijn
nakomelingen in Oldebroek de naam Prins aan hun namen toevoegden of toegevoegd
kregen.
Waar Jan is geboren,
wie zijn ouders waren en waar hij woonde is niet bekend.
Zijn zoon Morre Jans trouwt op 09-06-1615 in de Gereformeerde Kerk van
Oldebroek.
In 1627 heeft Morre Jans een boerenbedrijf in Oldebroek. In 1648 is hij eigenaar
en bewoner van een huis en hof van een ½ morgen. Hij heeft 7 morgen
akkerland waarop hij zelf haver verbouwd en 2½ morgen hooiland.
Mogelijk
woonde Jan in Oldebroek, net als zijn zoon Morre Jans. Boerenfamilies zijn sterk verbonden met het land dat zij bewerken. Vaak
zorgen verscheidene generaties voor een boerenbedrijf en helpt men
elkaar op nabij gelegen erven.
Jan
kan voorkomen op belastinglijsten die betrekking hebben op Oldebroek. In de
schatcedullen van Oldebroek staan verscheidene Jannen die als eigenaar of
pachter zijn aangeslagen.
In
de “Schatcedul des Amptz van Oldebroick
De Anno 1592” worden drie Jannen genoemd:
… Jan Gerritz, [Oldebroek]
… Henrick Arndtz ende Jan Kobus,
[Oldebroek]
… Jan Ottenssen cum suis, Het Eijcker
Quartier [1]
In
de schatcedul van Over-Veluwe (en Veluwezoom) van 1627 worden tenminste
veertien Jannen genoemd:
Za. Jan Aelts, Het Eijcker quartier
Jan Alberts, Het Eijcker quartier
Jan Beerts, Camperveen/Oldebroeck/Pechteren
Jan Coeps Za., Oldebroeck
Jan Dirricks,
Camperveen/Oldebroeck/Pechteren
Jan Egberts, Pechter[en]
Jan Francken cum patre, Pechteren
Jan Gerrits, Pechteren
Jan Lamberts erfgenamen, Het Eijcker
quartier
Jan Otten, Pechteren
Jan Peters Za., Oldebroeck
Dirick Rutgers en Jan Rutgers
gebroederen, Oldebroeck
Jan Rutgers, Het Eijcker quartier/Eijket
Jan Tijmans, Pechteren
Jan Werners, Eijket
Jan Werners Brouwers weduwe [Eijket]
Jan Willems, Het Eijcker
quartier/Pechteren [2]
Oldebroek
in de zestiende eeuw
In 1516 trokken de Kampenaren uit wraak tegen
de Geldersen op naar Oldebroek en verbrandden de huizen en schuren in het dorp.
In 1537 werd op last van hertog Karel een ijzeren kanon gegoten om te worden
geplaatst op de wal van Elburg. De kosten hiervan moesten worden opgebracht
door de "kerspellieden" van Oldebroek en Doornspijk. Dat Oldebroek
niet altijd even gehoorzaam was, moge blijken uit het volgende: op 16 mei 1568
kreeg Elburg toestemming om de ingezetenen van Oldebroek te bevelen de grachten
en wallen te helpen opmaken. De burgemeester van Oldebroek weigerde dit op 19
augustus 1598. Vervolgens besliste het hof van Elburg op 28 augustus van dat
jaar de Oldebroekers hiertoe te verplichten en de burgemeester werd gevangen
gezet. [3]
Gereformeerde Kerk van Oldebroek, 18e eeuw.
De Reformatie in Oldebroek
In Oldebroek is niets over een
beeldenstorm bekend maar op 2 september 1566 preekt Jan Arents in het naburige
Elburg, naar aanleiding waarvan aldaar de beeldenstorm uitbreekt. In 1578
treden in de steden Elburg en Harderwijk reeds geordende predikanten op. De
meeste dorpen op de Veluwe krijgen pas na 1590 een predikant.
In 1591 treft men
voorzieningen voor het houden van een kerkdienst in Oldebroek. Een jaar later heeft
in Harderwijk de eerste reformatorische classicale vergadering plaats. Een
zorgpunt van de classis was de zuiverheid van de leer bij de predikanten op het
platteland: deze liet vaak veel te wensen over. De classis nam daarom bij
predikanten een examen af.
Zo hield ds. Alberti uit
Oldebroek bij wijze van examen een preek over Johannes 20:21 ‘Jezus dan zeide wederom tot hen: Vrede zij
ulieden! Gelijkerwijs Mij de Vader gezonden heeft, zende Ik ook ulieden’.
Het resultaat was niet best: ‘Ende
nademael hy al swack in syn examen bevonden, is syne confirmatie uitgestelt op
den naesten conventum, ende is vermaent tot neerstich lesen in sonderheit des
Catechismi.’ Ds. Alberti klaagt ook nog eens over zijn traktement.
Uiteindelijk laat men hem ‘uut wichtigen
orsacken’ vertrekken. Doornspijk zal in de komende vacante periode de
diensten in Oldebroek vervullen.
In 1595 komt ds. Dorre naar
Oldebroek. Het duurt een tijdje voordat hij bevestigd wordt. In 1600 verklaart
ds. Dorre dat ‘hi noch gheen kercke offte
gemeint opgericht heeft ende dat het gehor ock noch niet so grodt en ist’!
In 1618 krijgt ds. Serris uit
Oldebroek een uitbrander van de classis. Hij was zich te buiten gegaan aan
sterke drank tijdens een classismaaltijd. Hij heeft ‘boven behoren brandewijn begeert ende gedroncken’ en moet zelfs ‘in de keuken eenige spijze nae gedane
maeltijdt genuttet hebben’ waarvoor niet werd betaald.
Naar het oordeel van
tijdgenoten is er nog veel te verbeteren aan het geestelijk leven op het
Veluwse platteland. Er wordt ‘gedroncken, volgestopt, gespeeld, gekijfd,
gevochten, geteysterd en ydel en lichtveerdich gehandeld.’ Op zondag houdt
men zich bezig met ‘papegayschiten,
gansetrekken, drinken, dansen, caetsen ende andere insolentiën onder de
predicatiën’. Ook klaagt men over het ‘uyt
en inlopen der kercken onder de predicatiën.’ [4]
Wat was de impact van de
Allerheiligenvloed van 1 november 1570 op Oldebroek?
Noten bij Generatie I
1. “Schatcedul
des Amptz van Oldebroick De Anno 1592”. Transcriptie door J.M. Goudbeek.
Bron: Gelders Archief, 2000 Oud archief Arnhem, Over-Veluwe (en Veluwezoom),
schatcedullen, 1592-1593, inventarisnummer 5910.
2. Over-Veluwe (en Veluwezoom),
schatcedullen, 1627. Transcriptie door J.M. Goudbeek. Bron: Gelders Archief,
2000 Oud archief Arnhem, Over-Veluwe (en Veluwezoom), schatcedullen, 1627,
inventarisnummer 5920.
3 Tekst overgenomen uit/ontleend aan: Inventaris van het archief van het richterambt Oldebroek 1564-1811, P.
van Beek, 1995, www.streekarchivariaat.nl.
4. Tekst
overgenomen uit/ontleend aan: www.reliwiki.nl.
Bronnen bij Generatie
I
In
de “Schatcedul des Amptz van Oldebroick
De Anno 1592” worden genoemd:
[Oldebroek]
… Jan Gerritz xix
g …
… Henrick Arndtz ende Jan Kobus vi g …
Het Eijcker Quartier
… Jan Ottenssen cum suis ij
g … [1]
In
de schatcedul van Over-Veluwe (en Veluwezoom) van 1627 worden genoemd:
Oldebroeck
… Jan Coeps Za. ij-i
…
… Jan Beerts ij
…
… Jan Dirricks ij
…
… Jan Beerts ij
…
… Jan Beerts i
…
… Dirick Rutgers en Jan Rutgers
gebroederen ij …
… Jan Beerts van 4 mergen i
…
… Jan Beerts ij
…
… Jan Peters Za. iiij-iij …
Het Eijcker quartier
… Jan Rutgers i – i …
… Jan Lamberts erfgenamen i – iij …
… Jan Rutgers iij …
… Jan Alberts i …
… Jan Willems i …
… Za. Jan Aelts ij
…
Camperveen
… Jan Beerts ij
…
… Jan Dirricks iij
…
Pechteren
… Jan Gerrits iij
…
… Jan Dirricks i
- iij …
… Jan Beerts iij
ij …
… Jan Tijmans ij
…
… Jan Willems i
…
… Jan Francken cum patre i - i …
… Jan Egberts i – i
…
… Jan Otten ij
…
… Jan Gerrits ij …
Eijket
… Jan Rutgers ij …
… Jan Werners i …
… Jan Werners Brouwers weduwe i … [2]
1. “Schatcedul
des Amptz van Oldebroick De Anno 1592”. Transcriptie door J.M. Goudbeek.
Bron: Gelders Archief, 2000 Oud archief Arnhem, Over-Veluwe (en Veluwezoom),
schatcedullen, 1592-1593, inventarisnummer 5910.
2. Over-Veluwe (en Veluwezoom),
schatcedullen, 1627. Transcriptie door J.M. Goudbeek. Bron: Gelders Archief,
2000 Oud archief Arnhem, Over-Veluwe (en Veluwezoom), schatcedullen, 1627,
inventarisnummer 5920.